De wet patiëntenrechten heeft het steeds over twee belangrijke steunfiguren, namelijk een vertrouwenspersoon en een vertegenwoordiger.
Iemand die bekwaam is om zijn patiëntenrechten zelf uit te oefenen, kan beroep doen op een vertrouwenspersoon voor advies en morele steun. De vertrouwenspersoon kan een familielid, vriend of goede kennis van de patiënt zijn. Deze wordt door de patiënt zelf gekozen en aangeduid via volgend formulier: een vertrouwenspersoon aanwijzen.
Als vertrouwenspersoon krijg je informatie over de gezondheidstoestand van de patiënt, toegang tot het patiëntendossier of een afschrift hiervan, en heb je het recht om een klacht neer te leggen bij de ombudsdienst.
Ook wanneer er een bewindvoerder wordt aangesteld, kan er een vertrouwenspersoon aangeduid worden die de brug kan vormen de bewindvoerder en de zorgbehoevende persoon.
Wanneer iemand wilsonbekwaam is, kan er een persoon gekozen of toegewezen worden om diens patiëntenrechten uit te oefenen. Deze vertegenwoordiger kan op voorhand aangeduid worden door de patiënt zelf door dit formulier in te vullen. Als de patiënt geen vertegenwoordiger heeft aangeduid, wordt deze functie opgenomen door een naaste die hiertoe bereid is of door een arts wanneer er geen naast familielid is. Bij een (verlengde) minderjarige patiënt is/zijn dit automatisch de ouder(s) of voogd, anders wordt de meest geschikte persoon gekozen door middel van een trapsgewijs systeem.
De vertegenwoordiger krijgt plaatsvervangend al de rechten van de patiënt. Je wordt bijvoorbeeld geïnformeerd, je kan toestemming geven voor een behandeling, het patiëntendossier inkijken, enz.
Familieleden kunnen op hun beurt beroep doen op een familievertrouwenspersoon. Deze vertrouwenspersoon is een onafhankelijk aanspreekpunt voor naasten van een cliënt en kan fungeren als luisterend oor. Een familievertrouwenspersoon kan informatie bieden m.b.t. beroepsgeheim, ziektebeeld, enz. Deze persoon doet bovendien aan belangenbehartiging en kan optreden als bemiddelaar. Meer informatie hierover is te vinden op de website van Familieplatform.